Αναπτυξιακή διαταραχή κινητικού συντονισμού και δυσγραφία.

Επιμέλεια: Τίκα Γεωργία, εργοθεραπεύτρια επιστημoνική συνεργάτης Κιβωτού Εξέλιξης

Αναπτυξιακή Διαταραχή Κινητικού Συντονισμού ή Δυσπραξία; Ένα παιδί με αναπτυξιακή δυσγραφία, ή ένα παιδί με φτωχή γραφή; Τα παραπάνω πρόκειται για ερωτήματα που απασχολούν συχνά τους ειδικούς, μέλη μιας διεπιστημονικής ομάδας, και δείχνουν την ασάφεια και την ανακρίβεια που χαρακτηρίζουν αυτές τις διαταραχές και την δυσκολία των επαγγελματιών υγείας να καταλήξουν σε σωστή διάγνωση.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

Σύμφωνα με το διαγνωστικό εργαλείο DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5^th Edition), η Αναπτυξιακή διαταραχή του Κινητικού Συντονισμού συμπεριλαμβάνεται στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Χαρακτηρίζεται από σημαντική έκπτωση στην ψυχοκινητική ανάπτυξη και στις αντιληπτικές-κινητικές ικανότητες, παιδιών που διατηρούν τις διανοητικές ικανότητες τους και ελλείψει άλλων σωματικών, αισθητηριακών ή νευρολογικών ανωμαλιών. Παρόλα αυτά, διαταραχές στην ψυχοκινητική ανάπτυξη οδηγούν σε ελλείμματα στην εκμάθηση και εκτέλεση συντονισμένων κινητικών δεξιοτήτων, τόσο αδρής όσο και λεπτής κινητικότητας, και έχουν αρνητικό αντίκτυπο στια Δραστηριότητες καθημερινής Ζωής και ιδιαίτερα στην σχολική μάθηση. Η Αναπτυξιακής διαταραχή του Κινητικού Συντονισμού, αρχίζει την εμφάνισή της στην πρώιμη παιδική ηλικία, πριν ακόμη το παιδί ξεκινήσει να την φοίτηση στο δημοτικό σχολείο. Το εύρος ωστόσο των αναπτυξιακών ελλειμμάτων ποικίλλει από πολύ συγκεκριμένος περιορισμούς, σε γενικότερες δυσκολίες των κινητικών δεξιοτήτων.

Τα κινητικά σημάδια που συναντώνται στην Αναπτυξιακή διαταραχή του Κινητικού Συντονισμού, περιλαμβάνουν δυσκολία στην εκτέλεση συντονισμένων κινήσεων αι διαταραχές στην λεπτή και αδρή κινητικότητα, με αποτέλεσμα την ύπαρξη αδεξιότητας, βραδύτητας και ανακριβούς κινητικής εκτέλεσης. Άτομα με αυτή την διαταραχή μπορεί επομένως να εμφανίσουν ελλείμματα στον στασικό έλεγχο (υποτονία, υπερτονία, ανώριμος περιφερικός έλεγχος, κακή στασική και δυναμική ισορροπία κλπ), στον αισθητικοκινητικό συντονισμό και στην κινητική μάθηση (κινητικός σχεδιασμός, εκμάθηση νέων κινήσεων, προσαρμογή στην αλλαγή κλπ). Ακόμη, επηρεάζονται αρκετές από τις Δραστηριότητες Καθημερινής Ζωής, ανάλογα με την ηλικία του εκάστοτε ατόμου. Τα παιδιά που πηγαίνουν στο νηπιαγωγείο συχνά εμφανίζουν έναν ιδιαίτερο τρόπο βάδισης, έχουν δυσκολία στο να ντυθούν (δέσιμο παπουτσιών, κουμπιά) και να χρησιμοποιήσουν μαχαιροπίρουνα και κουτάλια (κουτάλι, φλιτζάνι), φτωχές ικανότητες στην σχεδίαση και στην ζωγραφική, αδέξιότητα στην χρήση ψαλιδιού και δυσκολεύονται στην οδήγηση τρικύκλου ή ποδηλάτου. Στο δημοτικό, δυσκολεύονται να γράψουν, να ζωγραφίσουν, να χρησιμοποιήσουν το ψαλίδι και είναι αδέξια στα παιχνίδια με μπάλα. Στο γυμνάσιο, συνεχίζουν να έχουν προβλήματα στην γραφή ή και στην πληκτρολόγηση. Εξαιτίας αυτών των δυσκολιών τείνουν να επιλέγουν όχι τόσο απαιτητικά μαθήματα και σταδιακά χάνουν το κίνητρό τους και λόγω των επαναλαμβανόμενων αποτυχιών, γίνεται πιο δύσκολο γι’ αυτούς η πρόσβαση σε ανώτερη εκπαίδευση και επαγγέλματα κύρους. Επιπλέον, έχουν φτωχές επιδόσεις στα αθλήματα και πολλές φορές αποφεύγουν αθλητικές δραστηριότητες. Κατά συνέπεια, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης προβλημάτων υγείας όπως παχυσαρκία και καρδιαγγειακές παθήσεις.

               Ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων μπορεί να επιμείνει στην ενήλικη ζωή ατόμων με Αναπτυξιακή διαταραχή Κινητικού Συντονισμού, επηρεάζοντας την κίνησή τους, την κινητικότητα, τις οπτικοκινητικές δεξιότητες και την γραφή. Επιδεικνύουν φτωχότερες κινητικές επιδόσεις (στην επιδεξιότητα του χεριού, στην ισορροπία, στην εκτέλεση δύο ταυτόχρονων δραστηριοτήτων, στον χειρισμό μπάλας, στον χρόνο αντίδρασης κλπ) και συνήθως είναι πιο αργές σε σχέση με αυτές των συνομηλίκων τους, γεγονός που το καθιστά δυσκολότερο να αποκτήσουν βασικές κοινωνικές δεξιότητες.

Τέλος, τόσο τα παιδιά όσο και οι ενήλικες μπορεί να εμφανίσουν προβλήματα συμπεριφοράς. Μπορεί να έχουν συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες και εμφανίζουν μεγαλύτερο ρίσκο εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας, όπως άγχος ή καταθλιπτική συμπτωματολογία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, μοναξιά, ή να είναι αποδέκτες εκφοβισμού. Γίνεται κατανοητό λοιπόν πως τα συμπτώματα αυτά έχουν αρνητική επίδραση στα άτομα τόσο στην παιδική όσο και αργότερα στην ενήλικη ζωή τους, καθώς τείνουν να έχουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία, την αυτονομία, την σωματική και ψυχική ευημερία και ούτω καθεξής.

Η ΔΥΣΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΚΙΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

Πέρα από τα ετερογενή κινητικά ελλείμματα, περίπου τα μισά από τα παιδιά με Αναπτυξιακή δ/χη του Κινητικού Συντονισμού, εμφανίζουν δυσκολία στην εκμάθηση της γραφής. Οι έρευνες έχουν δείξει πως 1 στα 2 παιδιά με διαταραχή κινητικού συντονισμού εμφανίζουν δυσγραφία. Οι δεξιότητες της γραφής αποτελούν μια κοινωνική προϋπόθεση για επικοινωνία. Όταν τα παιδιά δεν καταφέρνουν να αναπτύξουν αποτελεσματικά τις δεξιότητες αυτές, τότε η ακαδημαϊκή τους επιτυχία μπορεί σοβαρά να επηρεαστεί. Επομένως, η διάγνωση της δυσγραφίας είναι σημαντική για δύο λόγους: πρώτον γιατί οι δυσκολίες στην γραφή δεν μπορούν να επιλυθούν χωρίς παρέμβαση και δεύτερον, η παρέμβαση φαίνεται να είναι αποτελεσματική στην αποκατάσταση της δυσγραφίας.

Η δυσγραφία είναι  η δυσκολία στην παραγωγή γραπτού λόγου που σχετίζεται με τους μηχανισμούς της γραφής. Η συμπτωματολογία της δυσγραφίας είναι αρκετά ετερογενής και εξαρτάται τόσο από βιολογικούς (κινητική ωρίμανση με την ηλικία και το φύλο, τύποι κινητικών ελλειμμάτων που σχετίζονται με την διαταραχή του κινητικού συντονισμού, και πιθανή συνοσηρότητα με δυσλεξία ή/και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητα) όσο και από κοινωνικούς (συνήθειες γραφής)  παράγοντες. Οι διαταραχές στην γραφή μπορούν να εμφανιστούν στην αρχή του σχολείου και έχουν επίδραση στον σχηματισμό των γραμμάτων, εμποδίζοντας στην συνέχεια το παιδί να γράφει με ταχύτητα τις λέξεις και να αφήνει το κατάλληλο κενό ανάμεσα στα γράμματα.

Οι μεταβλητές της γραφής που επηρεάζονται από την δυσγραφία αφορούν το τελικό προϊόν, π.χ την αναγνωσιμότητα της λέξης, την διαδικασία, δηλαδή την κίνηση που προηγείται ώστε να δημιουργηθεί η λέξη ή και τα δύο. Πολλές μέθοδοι έχουν αναπτυχθεί για την αξιολόγηση της γραφής, με τις κυριότερες να εστιάζουν στην αναγνωσιμότητα και την ταχύτητα. Θα έπρεπε να σημειωθεί ότι η σχέση προϊόντος και διαδικασίας δεν είναι άμεση: ένα ευανάγνωστο ίχνος γραφής (π.χ λέξη) μπορεί να γραφτεί εις βάρος του γρήγορων και συνεχών κινήσεων του χεριού, ενώ στην ίδια λογική, η γρήγορη και συνεχή κίνηση του χεριού μπορεί να δημιουργήσει ένα δυσανάγνωστο ίχνος. Απαιτείται επομένως μια ισορροπία ταχύτητας -ακρίβειας για να κατακτηθούν οι δεξιότητες γραφής.

 Για την επιβεβαίωση των  υποψιών για ύπαρξη Αναπτυξιακής Διαταραχής Κινητικού Συντονισμού ή/και δυσγραφίας χρειάζεται μια διεπιστημονική προσέγγιση που περιλαμβάνει αναπτυξιολόγους παιδίατρους, για να γίνει η διαφορική διάγνωση από άλλες κεντρικές ή περιφερικές νευρολογικές παθολογίες, έναν ειδικό στις κινητικές δεξιότητες, συνήθως εργοθεραπευτή, που μπορεί να αξιολογήσει την κινητική ανάπτυξη και την κινητική λειτουργικότητα με βάση έγκυρα αξιολογητικά εργαλεία και άλλους ειδικούς ανάλογα με τις υποψίες συνοσηρότητας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ

• Biotteau, M., Danna, J., Baudou, É., Puyjarinet, F., Velay, J. L., Albaret, J. M., & Chaix, Y. (2019). Developmental coordination disorder and dysgraphia: signs and symptoms, diagnosis, and rehabilitation. Neuropsychiatric disease and treatment, 15, 1873–1885. https://doi.org/10.2147/NDT.S120514