Γράφει ο Βασίλης Γούσης, Εργοθεραπευτής, επιστημονικός συνεργάτης Κιβωτού Εξέλιξης.
Το αντανακλαστικό είναι μια στερεότυπη απόκριση σε ένα αισθητηριακό ερέθισμα.
Τα αρχέγονα τονικά αντανακλαστικά εμφανίζονται στη βρεφική ηλικία και ενσωματώνονται σε κανονικά μοτίβα κίνησης καθώς το βρέφος αναπτύσσεται κατά τους πρώτους 6-12 μήνες ζωής. Αυτά τα αντανακλαστικά πιστεύεται ότι βοηθούν το βρέφος να μάθει να οργανώνει την κινητική του συμπεριφορά. Η απαρτίωση ή ενσωμάτωση αναφέρεται στην αναστολή τους από ανώτερα κέντρα του νευρολογικού ελέγχου που τροποποιεί το αντανακλαστικό με τέτοιο τρόπο ώστε το πρότυπο απόκρισης να μην είναι πλέον στερεότυπο. Το αντανακλαστικό δεν εξαφανίζεται, αλλά μπορεί να ενεργοποιηθεί εκ νέου υπό πίεση ή κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων που απαιτούν μεγάλη αντοχή.
Εάν αρχέγονα αντανακλαστικά εμφανίζονται επίμονα πέραν της αναμενόμενης ή τυπικής αναπτυξιακής χρονικής περιόδου, η παρουσία τους θεωρείται ένδειξη ότι ενδέχεται να υπάρχουν υποκείμενα αναπτυξιακά ή νευρολογικά ζητήματα. Όταν αυτά τα αντανακλαστικά δεν ενσωματώνονται, μπορεί να παρεμβαίνουν στην ανάπτυξη παιδιών για πιο προηγμένες κινητικές δεξιότητες. Εάν υπάρχει μια τέτοια καθυστέρηση ή διακοπή των κινητικών δεξιοτήτων, μπορεί να υπάρξει έκπτωση στην απόδοση έργου του παιδιού. Εκεί η εξειδικευμένη εκτίμηση και παρέμβαση ενός εργοθεραπευτή θα κάνει τη διαφορά για το παιδί!
ΤΟΝΙΚΑ ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ:
Ασύμμετρο τονικό αυχενικό αντανακλαστικό ( Asymmetrical Tonic Neck Reflex ή ATNR )
Έναρξη: 0-2 μήνες
Ενσωμάτωση: 4-6 μήνες
Διέγερση: Περιστροφή της κεφαλής
Απάντηση: Το χέρι και το πόδι στην πλευρά της «γνάθου» εκτείνεται. Το χέρι και το πόδι στην πλευρά του «κρανίου» κάμπτεται, περιγράφεται και ως στάση του ξιφομάχου.
Σημασία για το μωρό: βοηθά στην πρώιμη συνεργασία μάτι-χέρι, παρέχει αιθουσαία διέγερση, αλλάζει την κατανομή του μυϊκού τόνου.
Σημασία της πρώιμης ανάπτυξης εάν εμμένει: Μπορεί να βλάψει την ικανότητα να ρολάρει, να χρησιμοποιεί τα χέρια ομαλά μαζί στη μέση γραμμή, την κακή οπτική εκτίμηση για το αντικείμενο (ή τα αντικείμενα) που κρατάει, την κακή ισορροπία. Μπορεί να επηρεάσει το μπουσούλημα και την εξερεύνηση. Το μωρό χάνει ισορροπία ή / και πέφτει όταν περιστρέφει το κεφάλι του από τη μέση γραμμή. Το παιδί μπορεί να βιώνει κόπωση και απογοήτευση.
Συμμετρικό αυχενικό τονικό λαβυρίνθιο αντανακλαστικό (Symmetrical Tonic Neck Reflex ή STNR):
Έναρξη: 4-6 μήνες
Ένταξη: 8-12 μήνες
Διέγερση: κάμψη και έκταση αυχένα
Ανταπόκριση: Με την κάμψη του αυχένα τα άνω άκρα κάμπτονται και τα κάτω άκρα επεκτείνονται. Με την έκταση του αυχένα τα επάνω άκρα κάνουν έκταση και τα κάτω άκρα κάμψη.
Σημασία για το μωρό: Το STNR βοηθά στην ανάπτυξη αμφίπλευρων προτύπων σωματικής κίνησης. Επιτρέπει στο παιδί να κινηθεί ενάντια στη βαρύτητα και βοηθά να πάρει το παιδί τετραποδική θέση. Απαρτιώνεται καθώς το παιδί αρχίζει να μπουσουλά και μπορεί να σηκώσει τους γλουτούς χωρίς να κάμπτεται ο λαιμός. Την απαρτίωση, επίσης, βοηθά όταν κουνιέται (ταλαντώνεται) εμπρός και πίσω στα χέρια και τα γόνατα.
Σημασία της πρώιμης ανάπτυξης εάν εμμένει: Επηρεάζει το μπουσούλημα. Δυσκολεύει τη μετάβαση από θέση σε θέση, όπως για παράδειγμα να έρθει από την τετραποδική στη γονατιστή, την καθιστή θέση στην όρθια και αντίστροφα. Αν επηρεαστεί έντονα από το STNR, ένα μωρό θα δυσκολευτεί να μπουσουλήσει και θα υιοθετήσει διαφορετικό τρόπο μπουσουλήματος, να κινεί ταυτόχρονα τα πόδια με αλματάκια «σαν λαγουδάκι»( bunny hop) αντί για χιαστί- διαγώνια κίνηση( δεξί χέρι- αριστερό πόδι και αριστερό χέρι-δεξί πόδι).
Τονικό λαβυρίνθιο σε πρηνή και ύπτια (Tonic Labyrinthine-Prone & Supine TLR):
Έναρξη: Γέννηση
Ένταξη: 6 μήνες
Διέγερση: Αλλαγή του προσανατολισμού της κεφαλής στο χώρο, και τη θέση του κεφαλιού σε σχέση με τη βαρύτητα ενώ είναι σε πρηνή (στην κοιλιά) ή ύπτια θέση(στην πλάτη).
Ανταπόκριση: Σε πρηνή ο καμπτικός τόνος θα κυριαρχήσει με τα χέρια που κάνουν κάμψη στο στήθος του παιδιού. Στην ύπτια ο εκτατικός τόνος θα είναι αυτός που θα κυριαρχήσει.
Σημασία για το μωρό: Επιτρέπει τη στάση του μωρού να προσαρμοστεί σε εκείνη του κεφαλιού.
Σημασία για την πρώιμη ανάπτυξη εάν εμμένει: Θα επηρεάσει την κίνηση που απαιτεί ομαλή ταξινόμηση των καμπτήρων και εκτεινόντων μυών. Στην ύπτια το παιδί θα δυσκολευτεί να φέρει το κεφάλι ενάντια στην βαρύτητα, θα επηρεάσει τον έλεγχο αντί-βαρύτητας. Στην πρηνή (στην κοιλιά) θα εμποδιστεί η ικανότητα να σηκώσει το κεφάλι, να επεκτείνει τη σπονδυλική στήλη και να φορτίσει βάρος στους αγκώνες. Αυτό, με τη σειρά του, θα περιορίσει το χρόνο που αφιερώνεται στην κοιλιά για να μπουσουλάει, και να αναπτύσσει την κίνηση στην πύελο και τους ώμους, που αποτελεί προϋπόθεση για να μπαίνει και να βγαίνει από διάφορες θέσεις ( π.χ από καθιστή στην όρθια). Χωρίς τέτοια ικανότητα, το μωρό δεν θα έχει επιλογές για εξερεύνηση, με συνέπεια κοινωνικές και γνωστικές δυσκολίες.
Προσαρμοσμένη μετάφραση από: https://www.toolstogrowot.com/blog/2016/01/11/primitive-motor-reflexes-their-impact-on-a-childs-function?fbclid=IwAR0hAPAoJU_wfzxHl4rZp9I8eGd9y-GXkZJAkPD-Zal0htW-dTTpQ_NBfIs
