Τι είναι η “εκτελεστική λειτουργία”;

Πρόκειται για ένα σύνολο δεξιοτήτων που αποτελούν μέρος των γνωστικών διεργασιών ανώτερου επιπέδου που αναπτύσσονται στους μετωπικούς λοβούς από τη νηπιακή ηλικία έως τη νεαρή ενηλικίωση. Κάποιες λειτουργίες, οι οποίες είναι  πιο «αφηρημένες» όπως η εργαζόμενη μνήμη ή η οπτική επεξεργασία,  είναι δύσκολο να καθοριστούν  και να αξιολογηθούν. Ο θεραπευτής συνήθως παρατηρεί ότι τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα  με πιο σύνθετες δεξιότητες κατά τη διάρκεια καθημερινών καθηκόντων, όπως:
Αυτορρύθμιση: (απόδοση προσοχής, «φιλτράρισμα» περισπασμών, έλεγχο των παρορμήσεων)
Επίλυση προβλημάτων: (καθορισμός στόχων, εκπόνηση σχεδίου και εξέταση ενδεχόμενων σεναρίων, βήματα ακολουθίας και οδηγίες, οργάνωση, αναγνώριση σφαλμάτων και διόρθωσή τους, αξιολόγηση της αυτο-επίδοσης, επίτευξη στόχου)
Multitasking: (ιεράρχηση προτεραιοτήτων, εργασία με μεγάλο όγκο  πληροφοριών)
Ευελιξία σκέψης:  (αλλαγή προσέγγισης σε μια εργασία, εξέταση νέων ιδεών ή στρατηγικών, λαμβάνοντας  αποφάσεις  και κάνοντας επιλογές, διατήρηση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης)

Γιατί θα πρέπει ο θεραπευτής να ενδιαφέρεται για την εκτελεστική λειτουργία;

1. Οι μελέτες δείχνουν ότι η εκτελεστική λειτουργία είναι ένα βασικό έλλειμμα που αποτελεί τη βάση για τις περισσότερες διαταραχές προσοχής για παράδειγμα η ΔΕΠ-Υ (ADHD), καθώς και ένα λειτουργικό έλλειμμα σε πολλές άλλες αναπηρίες, συμπεριλαμβανομένων των μαθησιακών δυσκολιών, διαταραχών συμπεριφοράς και ψυχικής υγείας, διαταραχές του φάσματος του αυτισμού και άλλες  αναπτυξιακές αναπηρίες.

2. Η εκτελεστική λειτουργία είναι ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες πρόβλεψης της επιτυχίας των παιδιών σε μακροπρόθεσμη βάση. Έχουν γίνει πολλές μελέτες που δείχνουν ότι η εκτελεστική λειτουργία, και συγκεκριμένα οι δεξιότητες ελέγχου της παρόρμησης και της συναισθηματικής ρύθμισης προδίδουν θετικά αποτελέσματα.

3. Η εκτελεστική λειτουργία μπορεί να είναι μια σκληρή ικανότητα για τα παιδιά λόγω του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται αυτή την ικανότητα. Οι γονείς συνήθως χρειάζονται επιπλέον γνώση και εκπαίδευση για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να επιτύχουν τις δυνατότητές τους για δεξιότητες σκέψης υψηλότερου επιπέδου.

Πώς αναπτύσσονται οι ικανότητες εκτελεστικής λειτουργίας;
Η εκτελεστική λειτουργία είναι μια νεότερη ερευνητική περιοχή στη γνωστική ψυχολογία και δεν είναι πλήρως κατανοητή. Οι περισσότερες έρευνες δείχνουν την ιδέα ότι οι μετωπικοί λοβοί χρησιμοποιούνται  στην αυτορρύθμιση μέσω του κύκλου σύνδεσης μητέρας-βρέφους (ένα βρέφος που μπορεί να ηρεμήσει με προσοχή από έναν ενήλικα).
Στη συνέχεια εξελίσσεται μέσω της παιδικής ηλικίας και των προσχολικών χρόνων καθώς τα παιδιά μαθαίνουν να αυτο-ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους (μαθαίνουν να ελέγχουν την παρόρμηση, το σώμα τους και να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους). Καθώς προχωρεί η παιδική ηλικία, προκύπτουν δεξιότητες υψηλού επιπέδου, όπως η επίλυση προβλημάτων, η πολλαπλή λήψη ,η αυτό-διόρθωση και η ιεράρχηση και ο καθορισμός στόχων.
Πώς μπορούν οι θεραπευτές να βοηθήσουν τα παιδιά να ενισχύσουν τις δεξιότητές τους ως προς τη λειτουργία τους;
Δεν είναι πραγματικά αυτό που κάνεις, είναι το πώς το κάνεις. Ωστόσο, οι δεξιότητες εκτελεστικής λειτουργίας είναι ποικίλες και ευρείες, απαιτώντας από ένα παιδί να χρησιμοποιεί πολλές νευρικές οδούς σε μια ποικιλία δραστηριοτήτων και περιβαλλόντων. (Σε σύγκριση με πιο συγκεκριμένες δεξιότητες, όπως μάθηση για να γράψετε ένα όνομα, όπου ασκείτε συγκεκριμένες δεξιότητες για να ενισχύσετε μια συγκεκριμένη νευρική οδό).
Αυτό κάνει την εκμάθηση αυτών των δεξιοτήτων πρόκληση (και πιθανώς είναι ο λόγος που πολλά παιδιά δυσκολεύονται με αυτές). Δεν μπορείτε απλώς να «γυμνάσετε» μια συγκεκριμένη ικανότητα, αλλά αντ ‘αυτού να χρησιμοποιήσετε στρατηγικές διδασκαλίας που βοηθούν να ενεργοποιήσουν  και να χρησιμοποιήσουν  πολλές νευρικές οδούς προς τους μετωπικούς λοβούς. Όσο πιο συχνά τα παιδιά χρησιμοποιούν τα “καλώδια” στους μετωπικούς λοβούς, τόσο ισχυρότερα  γίνονται.

5 στρατηγικές για την προώθηση της ανάπτυξης της εκτελεστικής λειτουργίας κατά τη διάρκεια της θεραπείας:

1. Δώστε περισσότερο χρόνο  στο παιδί για την επίλυση προβλήματος. Είμαστε συχνά τόσο επικεντρωμένοι στο να ολοκληρώσουμε τα καθήκοντά μας και  ξεχνάμε ότι κάθε μικρή εμπειρία είναι μια στιγμή μάθησης. Επιτρέψτε στα παιδιά να σκέφτονται και να επεξεργάζονται τις πληροφορίες, και μετά να δίνονται ευκαιρίες για  λήψη αποφάσεων και επιλογών, και να αφήνουμε χρόνο για λάθη και να ενθαρρύνουμε την αυτοδιόρθωση.
2. Δώστε λιγότερη δομή και κατεύθυνση. Ως θεραπευτές, γνωρίζουμε ότι η παροχή υψηλού επιπέδου δομής (όπως οπτικά προγράμματα και ρουτίνες) και σαφείς οδηγίες συχνά βοηθούν τα παιδιά να συμμορφώνονται περισσότερο και να συμμετέχουν πιο εύκολα, αλλά συχνά δεν τους προκαλεί να χρησιμοποιούν δεξιότητες υψηλότερου επιπέδου. Παρέχετε τη δομή τα παιδιά πρέπει να είναι επιτυχημένα, αλλά θυμηθείτε να βρείτε την “σωστή πρόκληση” (just right challenge), καθώς συχνά ελέγχουμε πάρα πολλές παραμέτρους στις συνεδρίες και αποτρέπουμε τις ευκαιρίες φυσικής μάθησης που θα μπορούσαν να προκύψουν.
3. Επιτρέψτε λάθη και ενθαρρύνετε την αυτοδιόρθωση. Υπάρχει ένα τεράστιο μαθησιακό όφελος όταν γίνεται κάποιο λάθος. Προωθεί την αυτορρύθμιση (διατήρηση της ηρεμίας), την επίλυση προβλημάτων και την ευέλικτη σκέψη και την αυτο-παρακολούθηση και τη διόρθωση των δικών τους εργασιών  ή συμπεριφορών. Επιτρέψτε χρόνο για λάθη και αφήστε τα παιδιά να έχουν περισσότερο έλεγχο προκειμένου να διορθώσουν τα λάθη τους.
4. Εφαρμογή και χρήση προγραμμάτων για την ανάπτυξη αυτορρύθμισης.  Ένα καλό και οργανωμένο πρόγραμμα αυτό-ρύθμισης, με τηβοήθεια ενός εργοθεραπευτή,  θα επιτρέψει τον καλύτερο έλεγχο και αναγνώριση των συναισθημάτων, την καλύτερη ενημερότητα  σώματος, παρέχοντας  στο παιδί ποικιλία στρατηγικών που θα το βοηθήσουν να ηρεμήσει ή να το ενεργοποιήσει χρησιμοποιώντας αισθητητριακές, συμπεριφορικές ή γνωστικές τεχνικές (επειδή τα παιδιά χρειάζονται επιλογές να δοκιμάσουν καθώς μαθαίνουν δεξιότητες αυτό-ρύθμισης ή ηρεμίας).
5. Διδάξτε στρατηγικές γονέων για χρήση στο σπίτι. Επειδή η εκτελεστική λειτουργία χρησιμοποιεί μια ποικιλία νευρικών οδών, δεν μπορεί να διδαχθεί και να κυριαρχήσει στις συνεδρίες θεραπείας. Η γενίκευση είναι το κλειδί. Πρέπει να είναι μέρος όλων των καθημερινών ρουτινών για να οικοδομήσουμε πραγματικά ισχυρές δεξιότητες, έτσι ώστε οι γονείς πρέπει να είναι μέρος αυτής της διαδικασίας.

Το κείμενο είναι από ελεύθερη μετάφραση από:
www.growinghandsonkids.com/therapists-need-know-executive-function-skills.html